Psikolojik Tükenmişlik

Vücut Sağlam, Ruh Bitkin: Psikolojik Tükenmişliğin Sessiz Alarmı

 “Her şeyim yerinde ama hiçbir şeyden tat alamıyorum.”

“Bedenim ayakta, ama ruhum çöküyor gibi.”

“Yorgunluk mu? Hayır, bu başka bir şey.” 

Günümüz insanının en çok söylediği ama en az anlaşılan cümlelerinden bazıları bunlar. Modern çağın görünmeyen salgınlarından biriyle karşı karşıyayız: Psikolojik tükenmişlik. Dışarıdan bakıldığında sağlıklı, aktif, hatta güçlü görünen insanlar; içten içe çöküyor, susuyor, kopuyor. İşte bu yazı, tam da bu sessiz çöküşü anlatıyor.

 

Tükenmişlik Nedir, Ne Değildir?

Tükenmişlik; yalnızca yorgunluk değildir. Biraz dinlenince geçmeyen, hafta sonu tatilinde hafiflemeyen, bir kahveyle düzelmeyen bir zihinsel yorgunluktur. Psikolojide bu durum “Burnout Sendromu” olarak adlandırılır ve ilk kez 1970’lerde Freudenberger tarafından tanımlanmıştır. Başlangıçta sadece sağlık çalışanlarında ve hizmet sektöründe gözlemlenen bu durum, bugün hemen herkesin yaşadığı bir zihinsel ve duygusal çöküş biçimine dönüşmüştür.

Bir işin, ilişkinin ya da günlük hayatın sürekli talepleri karşısında kişi kendini tükenmiş, değersiz, anlamsız ve yetersiz hisseder. Fiziksel olarak görevleri yerine getiriyor olabilir ama duygusal olarak “bitmiştir”. En zor tarafı ise şudur: Tükenmiş insan, tükenmiş olduğunu çoğu zaman fark etmez.

 

Toplum Olarak Güçlü Görünmeye Alıştık

Bizim kültürümüzde birine “nasılsın?” dediğimizde, genellikle “şükür” cevabını alırız. Çünkü biz duygularımızı fazla göstermemeyi, sıkıntımızı dillendirmemeyi, sabretmeyi ve güçlü görünmeyi öğrenerek büyüdük. Ama ne yazık ki ruh da bir yere kadar dayanır. Bastırılan üzüntüler, ertelenen öfke, yutulan hayal kırıklıkları… Hepsi birikir. Ve bir gün içimizden şöyle bir cümle yükselir: 

“Artık hiçbir şeye gücüm yok…”

Tükenmişlik tam da burada başlar. Ruh, taşımaktan yorulduğu yükleri bırakmak ister. Ama çoğu zaman bu sessiz bırakışı, “mutsuzluk, ilgisizlik, ağrılar ya da unutkanlık” şeklinde dışa vurur.

 

Tükenmişliğin Belirtileri: Sinsi ama Gerçektir

Tükenmişlik bir anda gelmez. Sinsice, yavaşça yaklaşır. İşte sıkça karşılaşılan belirtileri:

   •       Sabahları uyanmak istememek

   •       Keyif aldığın şeylerden zevk alamamak

   •       Baş ağrısı, mide bulantısı, kas gerginliği gibi fizyolojik şikayetler

   •       Duygusal kopukluk: Sevdiklerinle bile mesafe koyma

   •       Sürekli yorgunluk ve halsizlik

   •       Unutkanlık, konsantrasyon eksikliği

   •       Herkese karşı sabırsız ve tahammülsüz hissetme

   •       “Hiçbir şeyin anlamı yok” gibi düşünceler

Bu belirtiler birkaç gün değil, haftalarca sürüyorsa artık vücut değil, ruh yardım istiyor demektir.

 

Neden Bu Kadar Tükeniyoruz?

Modern insan birçok rolü aynı anda taşımak zorunda. Anne, eş, çalışan, evlat, dost…

Her bir rol bizden “vermek” istiyor: Zaman, enerji, dikkat, ilgi…

Ama çoğu zaman bu döngüde kendimize hiçbir şey kalmıyor.

Bir başka neden ise sürekli ulaşılabilir olma hali. Telefonlar, bildirimler, mesajlar… Zihnimiz hiç durmuyor. Beyin dinlenmeden geçen günler; zihinsel yorgunluk değil, zihinsel yıpranma yaratıyor. Ve asıl mesele şu: Dinlenmeyi suçluluk gibi hissediyoruz. “Yatarsam tembel olurum” diyoruz. Halbuki tükenmişlik, tembellikten değil, aşırı sorumluluktan doğar.

 

Peki Ne Yapabiliriz?

Önce şunu kabul etmeliyiz: Psikolojik tükenmişlik bir zaaf değil, bir uyarıdır. Tıpkı vücudumuzun ağrılarla bizi uyarması gibi, ruhumuz da “artık dur” demeye çalışır. İşte o sesi duyabilmek için yapabileceklerimiz:

      1.   Duygularını tanı ve kabul et. Kendine “bu da geçer” demeden önce “ne hissediyorum?” diye sor.

      2.   İzin ver. Güçsüz olmaya, üzülmeye, yorulmaya, yardım istemeye…

      3.   Kendine alan aç. Günde 10-15 dakika bile olsa sadece senin olan bir zaman dilimi yarat.

      4.   Destek al. Psikolojik destek almak, zayıf olmak değil; kendine değer vermektir.

      5.   Hayır demeyi öğren. Herkese yetişmeye çalışmak, sonunda kendine yetişememekle sonuçlanır.

      6.   Hedeflerini gözden geçir. Her şey mükemmel olmak zorunda değil. “Yeterince iyi” de iyidir.

 

Son Sözüm: Kendine Acıma, Kendine Şefkat Göster

Unutma… Sen bu dünyadaki en önemli “sen”sindir. Ve sen tükenirsen, kimseye faydan olmaz. Bazen durmak, geri çekilmek, iç sesini dinlemek; ilerlemenin en güçlü adımıdır.  “Vücut sağlam görünebilir… Ama ruh bitmişse, aslında her şey yıkılmak üzeredir.” Dinlenmek için izin isteyecek birine ihtiyacın yok. İyileşmek bir lüks değil, bir haktır.

 

Psk. Dan. Duygu Atıcı – Konya